МЕЂУНАРОДНА ДИПЛОМАТИЈА И ПОЛИТИКА У ИЗБОРУ ВАСЕЉЕНСКОГ ПАТРИЈАРХА АТИНАГОРЕ (1948‒1972)
Abstract
Васељенски патријарх Атинагора I (1948‒1972) био је харизма-
тична личност. Велики јерарх како за историју Васељенске патријаршије тако и за цео
хришћански свет. Човек са уважeном каријером и врло плодоносним радом како пре
избора за Васељенског патријарха тако и после. Величина његове личности данас се
сагледава са многих аспеката, а пре свега његова ангажованост као врховног духовног
поглавара православља. Са дугогодишњим административним искуством и далекови-
дошћу коју је поседовао, успео је да Васељенску патријаршију изведе из прошлости
„отоманске затворености” и да је са пуноважним значајем васпостави на међународној
сцени.
Свети синод Васељенске патријаршије изабрао га је за патријарха 1. новембра
1948. године и на тој функцији је остао све до своје смрти 7. јула 1972. Са аспекта геопо-
литичких прилика време његовог избора и деловања били су веома упитни, јер се свет
убрзо после краја Другог светског рата нашао на почетку ере тзв. хладног рата.
Геостратешки положај и значај који су имале Грчка и Турска био је једно од питања
којем су Сједињене америчке државе давале посебну важност. Због тога се међународна
дипломатија и политика одлучно укључују и у питање избора Атинагоре и креирање
његовог будућег црквено-политичког деловања. Међутим, тешко је оптужити самога
Атинагору да је био умешан у све закулисне игре међународне политике око његовог избо-
ра на Васељенски престо. Пре би се рекло да је избор Атинагоре био резултат епохе и
распореда интереса политичких сила које су доминирале на међународном нивоу.
У раду приказујемо значај и улогу мађународне политике при избору патријарха
Атинагоре као и креирање црквене дипломатије Васељенске патријаршије у ери хладнога
рата са патријархом Атинагором као протагонистом.
References
«Ενθρονιστήριος Ομιλία», Ορθοδοξία ΚΔ΄ (1949), 36‒46.
Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών (Α.Υ.Ε.), 1948/ Φ118/ΥΦ1
Κώδικας Πατριαρχικής Αλληλογραφίας (Κ.Π.Α.) Α’/ 101, σ. 442, 19 Οκτωβρίου 1948
National Archives Department of State (N.A.D.S), Classified General Records
(C.G.R), 1936‒1958, 840.4
Βερέμης Θάνος (2013): Ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, 145– 2005, Αθήνα.
Γουΐτνερ Λώρενς, Η αμερικανική επέμβαση στην Ελλάδα 1943–1949, Θεσσαλονίκη
1991
Δεληκωστόπουλος Αθανάσιος (1988), Έξω από τα τείχη: Αθηναγόρας Α΄. Ο
Οικουμενικός Πατριάρχης. Μελέτη για την προσωπικότητα και τη δράση του, Εκδ. Δέλτα, Αθήνα
Καλογήρου Ιωάννης (1975): Η Ορθόδοξος Εκκλησία εις την Οικουμενική κίνηση
κατά την πατριαρχικήν εγκύκλιον Αθηναγόρου Α΄ (31 Ιανουαρίου 1952), Συλλογικός Τόμος
στο Αθηναγόρας Οικουμενικός Πατριάρχης, ο Ηπειρώτης, εκδ. Εταιρείας Ηπειρωτικών
Μελετών, Ιωάννινα 1975, σ. 238‒243.
Κωνσταντινίδης Χρυσόστομος (1995): Οικουμενικό Πατριαρχείο και Οικουμενικοί
Πατριάρχαι από το 1923 έως σήμερα, Κατερίνη
Νανάκης Ανδρέας (1991): Η χηρεία του Οικουμενικού Θρόνου και η εκλογή του
Μελέτιου Μεταξάκη (1918‒1921), διδακτορική διατριβή, Τμήμα Θεολογίας, Θεολογικής
Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 1988.
Μάμαλος Γεώργιος Σπυρίδων (2011): Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως κατά την
περίοδο 1918–1972. Διεθνής πολιτική και οικουμενικός προσανατολισμός, Αθήνα – Κομοτηνή.
Παύλος Σεραφείμ (2016): Η εκλογή του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Αθηναγόρα στον
Οικουμενικό Θρόνο (1946‒1948), Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης
Σαρρής Νεοκλής (1992): Εξωτερική πολιτική και πολιτικές εξελίξεις στην Πρώτη
Τουρκική Δημοκρατία. Η άνοδος της στρατογραφειοκρατίας (1923‒1950), τ.1, Εκδ. Γόρδιος,
Αθήνα
Σαρρής Νεοκλής (1982): Η άλλη πλευρά. Διπλωματική χρονογραφία του διαμελισμού
της Κύπρου με βάση τις τουρκικές πηγές, τ. 2, Αθήνα
Σωτηρόπουλος Παναγιώτης (2019): Θρησκευτική - Εκκλησιαστική Διπλωματία στον
21ο Αιώνα, https://empros.gr/2019/03/thriskeftiki-ekklisiastiki-diplomatia-ston-21o-aiona/,
Εμπρός, καθημερινή εφημερίδα Ξάνθης, ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2019.
Σταυρίδης Βασίλειος (1996): Επισκοπική Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου,
Εκδ. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη
Σταυρίδης Βασίλειος (1987), Ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, 1453 ‒ σήμερον,
Εκδ. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη
Σταυρίδης Βασίλειος (1977): Οι Οικουμενικοί Πατριάρχαι 1860 – σήμερον, Α΄ Ιστορία,
ΕΜΣ, Θεσσαλονίκη
Τσάκωνας Δημήτριος (1976): Αθηναγόρας, ο οικουμενικός των νέων ιδεών, Αθήναι
Τσομπανίδης Στυλιανός (2008): Η συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας και Θεολογίας
στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, Εκδ. Πουρναράς, Θεσσαλονίκη
Weber Frank (1993): Ο επιτήδειος Ουδέτερος. Η τουρκική πολιτική κατά τον Β’
Παγκόσμιο Πόλεμο, Εκδ. Θετίλη, Αθήνα
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
a) Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
b) Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
c) Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
